Jak Świat zakochał się w stylu skandynawskim?

Funkcjonalność, nowoczesność, prostota – za to kochamy styl skandynawski, który jest jednym z najpopularniejszych sposobów urządzenia salonu, mieszkania czy domu. Jak to się stało, że świat pokochał aranżację z dalekiej północy, a pomimo ponad 100 lat istnienia stylu skandynawskiego wciąż uchodzi on za nowoczesny? 

Carl Larsson – prekursor stylu skandynawskiego

Pierwszą ważną datą dla stylu skandynawskiego jest 28 maj 1853 roku – wtedy urodził się szwedzki malarz Carl Larsson, który przedstawił światu nordycki sposób aranżacji domów. Larsson urodził się w biednej rodzinie w Gamla Stan – historycznej dzielnicy Sztokholmu. Był synem robotnika Olofa Larssona oraz Johanny Stahlberg. Carl nie miał łatwego dzieciństwa, a swoje szanse upatrywał w talencie artystycznym, który dostrzegł jego nauczyciel. To on namówił 13-letniego Larssona, by zgłosił się do Principskolan – działu przygotowawczego do Szwedzkiej Królewskiej Akademii Sztuki. Larsson był typem outsidera, miał silne poczucie niższości społecznej na czym cierpiała jego pewność siebie. Miał trudności z nawiązaniem kontaktu z rówieśnikami. Na szczęście zmieniło się to trzy lata później. Wtedy Larsson został przeniesiony do najniższego działu Szwedzkiej Królewskiej Akademii Sztuki. Zmiana była wręcz nieporównywalna – z cichego, wyalienowanego chłopca stał się jedną z najważniejszych postaci w kręgach studenckich. Po ukończeniu szkoły zajmował się ilustrowaniem czasopism, gazet, książek, pracował m.in. w humorystycznym magazynie „Kasper”. Następnie udał się do Paryża, by spełnić swoje marzenie o karierze wielkiego artysty. Pomimo starań oraz ciężkiej pracy Larssonowi nie udało się spełnić upragnionego celu. Sytuacja zmieniła się dopiero w 1882 roku, kiedy Carl przeniósł się do Grez-sur-Loing pod Paryżem, gdzie obracał się w kręgu skandynawskich artystów. Poznał on tam również Karin Bergoo, z którą rok później wziął ślub. Małżeństwo doczekało się ósemki dzieci. W 1888 roku ojciec Karin – Adolf Bergoo ofiarował małżeństwu mały dom w Sundborn we wschodniej części regionu Dalarna. Właśnie to wydarzenie pod kątem stylu skandynawskiego można uznać za przełomowe. Lilla Hyttnäs to dom, który Carl Larsson urządził wspólnie ze swoją żoną Karin. Niewielki drewniany dom został zbudowany w 1837 roku, a przez artystyczne małżeństwo został zmieniony w jedną z najbardziej rozpoznawalnych rezydencji na świecie. Karin zajęła się projektowaniem, haftowaniem, tkaniem szyciem. Z jej rąk powstały wszystkie chodniczki, makaty, obrusy. Carl natomiast zajął się malowaniem ściennych dekoracji, a także meblami. Efekt ich prac świat poznał w 1899 roku za pośrednictwem słynnego albumu Ett hem. Pierwotnie składał się on z 24 ilustracji lecz w późniejszym czasie kolejne wydania zawierały o dwie więcej. Ett hem zawiera ilustracje wykonane przez Larssona przedstawiające Lilla Hyttnäs i życie ich domowników. Właśnie styl urządzenia domu zwrócił uwagę odbiorców. Niczym nie zasłonięte wielkie okna, które wpuszczały światło słoneczne, małe chodniczki zamiast wielkich i grubych dywanów i w końcu jasne kolory zamiast ciemnych i stonowanych. Ciekawostką jest, że dom Lilla Hyttnäs można zobaczyć do dzisiaj, a także go zwiedzić z przewodnikiem. W tym celu warto odwiedzić stronę http://www.carllarsson.se/ gdzie można umówić wycieczkę do symbolu szwedzkości. 

Lata 30. XX w. – początki stylu skandynawskiego

O ile Carl Larsson spopularyzował niezdefiniowany jeszcze wtedy styl skandynawski tak w latach 30. XX w. skandynawscy projektanci pokazali światu północny modernizm. Pierwszą ważną postacią jest Alvar Aalto, urodzony w 1898 roku fiński modernistyczny architekt, projektant, a przede wszystkim wielki mistrz oraz ikona światowego designu. Aalto rozpoczął studia na helsińskiej politechnice, a po zakończeniu nauki otworzył własne biuro architektoniczne, gdzie projektował w duchu nordyckiego klasycyzmu. Zmieniło się to jednak, gdy poznał Aino Marsio, projektantkę mebli, z którą w 1924 roku wziął ślub. Para udała się w podróż poślubną na południe Europy, gdzie zachwyciła się europejskim modernizmem. Wpływ podróży na dzieła Alvara Aalto możemy zauważyć już w projektach senatorium gruźliczego w Pamio czy też biblioteki w Viipuri. Projekty fińskiego mistrza łączyły ze sobą funkcjonalność, a także elementy lokalnego folkloru. W 1940 roku założył firmę Artek, która funkcjonuje do dziś. Przedsiębiorstwo Aalto zajmuje się produkcją wyposażenia wnętrz, a przede wszystkim meblami oraz lampami. Najsłynniejszy projekt meblowy Aalto to Model 60 stacking stool, a więc stołek 60. To funkcjonalny, specyficzny oraz urzekający prostotą stołek. Jego produkcja rozpoczęła się w 1933 roku, a do dziś sprzedały się miliony jego egzemplarzy oraz niezliczona ilość wzorowanych na nim mebli. Jest to z pewnością jeden z tych modeli, z którym każdy z nas zetknął się co najmniej raz w życiu, a wielu z nas ma identyczny lub podobny w swoim domu.

Kolejnym znanym przykładem jest Aalto Vase, czy też waza Savoy, w Polsce znana jako wazon kałuża. Jest to z pewnością najpopularniejszy przedmiot ze szkła we współczesnym wzornictwie. Swój kształt wazon zawdzięcza luksusowej restauracji Savoy, której budynek zaprojektował właśnie Aalto. Projekt wazy w Finlandii jest uznawany za dobro narodowe. Warto również zaznaczyć, iż Alvor Aalto był niezwykle popularny oraz szanowany w swojej ojczyźnie. Wiele gwiazd show biznesu mogłoby pozazdrościć sławy jaką cieszył się architekt. Aalto otrzymał również szereg nagród oraz odznaczeń, a do najważniejszych należą: szwedzki Medal Księcia Eugena, Złoty Medal Królewskiego Instytutu Architektów Brytyjskich czy ponownie, Złoty Medal Amerykańskiego Instytutu Architektów (AIA). Został honorowym członkiem Amerykańskiego Instytutu Sztuki i Nauki oraz Prezesem Akademii Finlandii. 

Kolejnym ważnym przedstawicielem początków stylu skandynawskiego jest duński projektant mebli Hans Wegner. Duńczyk nazywany królem krzeseł urodził się w 1914 roku. Wegner zaprojektował w swoim życiu ponad 500 różnych krzeseł z czego ponad 100 trafiło do masowej produkcji. W wieku 14 lat Wegner został zatrudniony jako praktykant u mistrza stolarza HF Stahlberga. Już rok później wykonał on swoje pierwsze krzesło, a w wieku 17 lat podczas testu czeladniczego zrobił biurko dla kobiet. Następnie wstąpił do wojska, gdzie mógł zobaczyć wystawę cechu Gildii Kopenhaskiej w 1935 roku. Eksponaty pokawały Wegnerowi co może dać sprawne połączenie projektu i wykonania. Postanowił on zostać projektantem i sprzedawać swoje meble. Wegner nie był przekonany o swojej nieomylności dlatego odbył kurs stolarski w duńskim Instytucie Technologicznym, a także uczestniczył w programie School of Arts and Crafts w Kopenhadze. To wszystko pozwoliło mu wziąć udział w 1938 roku w wystawie cechu gildii gabinetowej, gdzie zaprezentował krzesło Stangerup nazwane na cześć osoby, która dokonała jego zakupu. Następnie Wegner przerwał edukację biorąc roczny urlop, by wziąć udział w projekcie ratusza w Aarhus lecz wybuch II wojny światowej opóźnił prace. W pracach nad ratuszem Wegner odpowiadał za jego całe wyposażenie, a w międzyczasie uruchomił trzy linie modułowych mebli biurowych. W 1940 roku wziął ślub z Inga Helbo, która pracowała jako sekretarka w biurze Arne Jacobsena dla którego pracował podczas wcześniej wspomnianego projektu ratusza. Do 1943 roku Wegner pracował dla Arne Jacobsena, a następnie otworzył swoje własne studio w Aarhen. W tym roku stworzył on także jeden z najbardziej znanych swoich projektów – Peter’s Chair (CH410). Wegner szukał prezentu dla na chrzest syna Børge Mogensena dla którego pracował w FDB Møbler. Hans nie mógł znaleźć odpowiedniego podarunku, gdyż ze względu na hitlerowską okupacje zasoby sklepów były mocno ograniczone. Skoro, więc nie mógł kupić nic interesującego postanowił sam zaprojektować i wykonać krzesełko dla dzieci składające się z czterech elementów bez potrzeby użycia kleju ani łączników. Mogensenowi na tyle spodobał się projekt, że postanowił rozpocząć masową produkcje wraz ze stołem w zestawie, który później zaprojektował Wegner. Następnie Hans rozpoczął współpracę z jednym z podwykonawców FDB – Fritzem Hansenem, dla którego zaprojektował m.in.: serię China Chair, Peacock Chair, a także modele FH1936 oraz FH1935. W 1949 roku Wegner zaprezentował dwa najbardziej znaczące swoje dzieła – krzesło okrągłe oraz krzesło wishbone. Wspomniane meble Wegner zaprezentował w 1949 roku na dorocznej Wystawie Gildii Gabinetowej w Kopenhadze. Krzesło okrągłe stało się przedmiotem zainteresowania amerykańskich dziennikarzy, a magazyn Interiors ochrzcił je mianem najpiękniejszego krzesła świata. Sukces komercyjny Wegnerowi przyniosło jednak Krzesło Wishbone, które jest produkowane do dzisiaj. W latach 50. XX w. Hans Wegner związał się z firmą Salesco A/S założoną przez Ejvinda Kold Kristensena. Firma łączyła pięciu preferowanych producentów Wengera, a każdy z nich miał inną specjalizację, dzięki temu zabiegowi prace Duńczyka były udostępnione szerszemu gronu klientów. Wegner rozwijał również swoja popularność w USA, a jej szczytem była pierwsza transmitowana w telewizji debata prezydencka z udziałem Richarda Nixona oraz Johnym F. Kennedy. Podczas tego wydarzenia kandydaci na Prezydenta Stanów Zjednoczonych siedzieli na krześle okrągłym zaprojektowanym 11 lat wcześniej przez Wegnera. W tym samym roku Duńczyk zakończył współpracę z firmą Salesco z powodu konfliktu dotyczącego wyboru dostawców. Rozpoczął on także współpracę z firmą PP Møbler. W 1973 roku Hans zatrudnił swoja córkę Marianne, która w 1993 roku przejęła jego pracownię. Hans Wegner stworzył mnóstwo kultowych krzeseł w stylu skandynawskim, które zachwyciły świat, a jego dzieła możemy podziwiać w stałej wystawie w duńskim  Tønder. 

Kolejnym ważnym projektantem, którego nie wypada pominąć pisząc o początkach stylu skandynawskiego jest Arne Jacobsen. Został on już wcześniej wspomniany, gdyż współpracował on z Hansem Wengerem. Jacobsen urodził się w Kopenhadze w 1902 roku, był on architektem, a także twórcą sztuki użytkowej. Jego najbardziej znany projekt to fotel Egg, który powstał w 1960 roku. Duńczyk zaprojektował go dla hotelu SAS Royal w Kopenhadze, a fotel stanął na recepcji. Mebel odbiegał znacznie od wówczas przyjętych norm, był niecodzienny, futurystyczny, niepowtarzalny. Goście pytali, gdzie można kupić wspomniany fotel i tak zdobył on popularność. Wspomniany mebel wystąpił w wielu filmach jak np. Na pomoc! z udziałem członków The Beatles czy też Zoolander. Innym znanym projektem Jacobsena jest krzesło series 7, które możemy często znaleźć w biurach czy gabinetach. 

Ponad 100 lat scandi na świecie

Styl skandynawski zwany scandi jest z nami obecny ponad wiek. W tym czasie przeżywał swoje wzloty i upadki, by znów stać się jednym z najbardziej popularnych motywów przewodnich naszych domów i mieszkań. Złoty wiek nordyckiego stylu datuje się na lata 1954-1957, kiedy świat poznał i zakochał się w meblach z dalekiej północy. Zyskały one sławę jako meble funkcjonalne, niedrogie lecz trwałe. Jako przykład niech posłuży historia Ferry chair Hansa Wengera. W 1978 roku PP Møbler współpracująca z Wegnerem otrzymało zlecenie na produkcje 800 krzeseł na prom Dana Anglia. Cztery lata później ktoś skontaktował się z firmą PP Møbler w sprawie zakupu siedziska. Okazało się, że znaleziono je na zachodnim wybrzeżu Danii, a krzesło wyleciało z promu, przepłynęło Morze Północne i wciąż nadawało się do użytku, a wymagało jedynie wymiany jednej części. To niech świadczy jak trwałe były oryginalne skandynawskie meble. Niestety lecz w późnych latach 60. aż do 90. XX w. skandynawskie meble przeżyły spadek popularności z powodu przesycenia rynku międzynarodowego, spadku jakości, a także szerzącego się plagiatu. W tym czasie w oczach klientów zyskały kolorowe meble włoskiej Grupy Memphis. Niemniej jednak w późniejszym czasie scandi wróciło do łask międzynarodowych klientów i do dzisiaj zachwyca nas swym prostym i minimalistycznym urokiem.